بازنمایی «بِیرو» در غیاب پدیدارشناسی فرهنگی/ فوتبال و هویت منطقه‌ای مغفول از چشم کارگردان
تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۲۸۹۳۳۲
به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری فارس،چهلمین جشنواره فیلم فجر در مرکز همایش‌های برج میلاد و با جمعیتی به نسبت بیشتر از سال گذشته با نمایش فیلم فوتبالی «بِیرو» آغاز شد.
آخرین فیلم کارنامه مرتضی علی عباس میرزایی درامی فوتبالی درباره علیرضا بیرانوند است. فوتبالیستی که کودکی و نوجوانی را در محرومیت و فقر مطلق گذراند، در فوتبال رشد کرد و برای رسیدن به هدف خود به تهران سفر کرد و درنهایت به بهترین تیم‌های کشور راه یافت و سال‌ها دروازه‌بان اول تیم ملی کشور شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
پس‌ازآن بود که بسیاری از رسانه‌ها نگاهشان به سمت علیرضا چرخید و بیش‌ازپیش سراغ کودکی و نوجوانی او رفتند. روایت زندگی سخت بیرانوند، در جام جهانی سوژه نشریات معتبر دنیا شد و حالا هم زندگی‌اش سوژه ساخت فیلم سینمایی شده است. عباس میرزایی کارگردان فیلم بیرو در تجربیات پیشین خود موفق به کسب جایزه در بخش تجلی اراده ملی در سی هفتمین جشنواره فیلم فجر شده است. تهیه‌کننده فیلم مجید برزگر است و چهل درصد ساخت آن را بنیاد فارابی حمایت مالی کرده است.
در دهه‌های ابتدایی پس از انقلاب اسلامی فیلم‌های ورزشی انگشت‌شمار ساخته می‌شدند، دهه اخیر اما فیلم‌های متعددی در این ژانر ساخته شد که عموم آن‌ها نگاه منتقدانه به وضع موجود در ورزش کشور داشته‌اند.
قصه و روایت فیلم بیرو با محوریت زندگی علیرضا بیرانوند پیش می‌رود. بیرانوند از یک روستا و منطقه‌ای محروم آمده است و با تمام مخالفت‌ها به راهش ادامه داده، در این مسیر پرفرازونشیب او هر کاری برای رسیدن به اهدافش انجام می‌دهد. رفتگری کرده، در کارواش کارکرده، در رستوران خوابیده و حتی شب‌های زیادی را کنار خیابان به صبح رسانده است تا بل بتواند هدف خود را دنبال کند.
اگر بخواهیم از منظر ژانر به فیلم «بِیرو» نگاه کنیم قواعد ژانر یعنی حماسی سازی، استفاده زیاد از موسیقی و اغراق در آن رعایت شده است، بااین‌همه نتیجه کار کمی شبیه به کمیک استریپها و پر از اغراق‌های طراحی‌شده و فانتزی شده است. به‌طورکلی فیلم بیرو معطوف به متأثر کردن مخاطب شکل‌گرفته است و بااینکه قواعد ژانری در آن رعایت شده است اما اثر فکورانه‌ای نیست و خیلی در مسیر موردنظر خود موفق نبوده است. در ادامه به دو موضوع مغفول مانده در این اثر سینمایی خواهیم پرداخت.
به‌روشنی ضعف اصلی فیلم را می‌توان به عدم انجام پژوهش در دو حوزه «فوتبال» و «جامعه‌شناسی» اقوام مرتبط دانست. امروزه بسیاری از آثار هنری پژوهش محور شده‌اند؛ یعنی هنرمند قبل از انجام کار، مطالعاتی عمیق را در موضوعات موردنظر اثر هنری‌اش ترتیب می‌دهد. رد نشانه‌های اصلی فیلم کاملاً آشکار می‌کند که فیلم سینمایی بیرو فاقد بخش پژوهشی بوده است چراکه اگر این اتفاق افتاده بود رد آن به ساحت فیلم نیز کشیده می‌شد. ازاین‌رو به نظر می‌رسد که مشکل اصلی فیلم بیرو «فراموشی فرهنگ پیرامون قهرمان اصلی قصه» است.
فوتبال یک‌جور تئاتر هویت است-خانواده، قبیله، شهر، ملت؛ اما نمایش هویت در فرم‌های دائماً پیچان، متغیر در حال اضمحلال و مضاعف شده‌اش. فیلم بیرو اما همه این پیش‌فرض‌ها را نادیده گرفته و داخل پرانتز گذاشته است. ازاین‌رو در این فیلم با کاراکترهایی مبالغه‌آمیز، بی‌هویت و بدون کوچک‌ترین ردی از جغرافیا و بافت زندگی زیسته و...روبرو هستیم و همین امر فیلم را دچار بحران اساسی کرده است. خرده‌فرهنگ تصنعی، پدر تصنعی و درنهایت امیدی تصنعی نمی‌تواند گویای تجربه زیسته‌ای باشد که قهرمان در جهان واقعی از سر گذرانده است.
در تحلیل نهایی فیلم سینمایی بیرو دور از دو موضوع اصلی‌ای است که فیلم دنبال می‌کند: دور از جوهره فوتبال و هویت محلی منطقه‌ای؛ یعنی کارگردان نه خیلی شناختی از چیستی فوتبال دارد و نه هویت محلی منطقه‌ای که قهرمانش از آن برخاسته است را می‌شناسد. بیرو بااینکه در ژانر ورزشی است اما فوتبال را به یک امر به‌شدت فردی تقلیل داده است و روح جمعی فوتبال را فدای برجسته‌سازی قهرمانش کرده است. قهرمانی که به‌غایت بی خاستگاه است. برای شناخت زمینه‌های فرهنگی علیرضا بیرانوند کافی است یک برخورد کوتاه با این بازیکنان داشته باشید. مصاحبه‌های بیرانوند طی سال‌های اخیر همواره با نمود و تجلی بیرانوند از یک موقعیت خاص فرهنگی بوده است. ایل بیرانوند به‌عنوان یکی از طایفه‌های بزرگ لرستان مثل بسیاری از دیگر نقاط این استان پر است از مناسک، بازی‌ها و جهان زیسته شده؛ اما فیلم بیرو نه‌تنها آن‌ها را نادیده گرفته است بل همه آن فرهنگ غنی و باستانی را تقلیل داده است به کاراکتر پدر که به‌گونه‌ای مبالغه‌آمیز و طنز بدرفتار است و قلدر و بزن‌بهادر. پدری که هیچ از آن نمی‌دانیم جز اینکه دچار فقر است و بسیار تندخو است. دیگر شخصیت‌های فیلم هم همه چنین وضعیتی دارند. عمویی که با هیچ متر و معیاری نمی‌توان آن را ذیل شباهت خانوادگی به پدر چسباند. مادری که جز اشک ریختن و کلیشه عاطفی بودن خواستگاه دیگری ندارد و همچنین دخترعموی (همسر) بیرانوند که دیگر کاملاً از زیست جغرافیایی‌اش جداشده است. او حتی لهجه لری هم ندارد و با زبان فارسی حرف می‌زند. هرچند زبان یا لهجه پدر هم چندان نسبتی با لری ندارد. مادرزن بیرو هم بی‌هویت است و بی خواستگاه و این ویژگی بر تک‌تک کاراکترها سایه افکنده است. برای روشن شدن دقیق‌تر ماجرا به‌عنوان یک نمونه به «پرتاب دست» های عجیب‌وغریب بیرانوند می‌پردازیم. در فیلم در همان بازی اول بعد از حضور در تهران این پرتاب دست‌ها برجسته می‌شود، اما چون فیلم زمینه زیسته قومی محلی را نادیده گرفته است نمی‌داند دلیل این پرتاب‌های منحصربه‌فرد چیست و ازاین‌رو آن را برای مخاطب نیز توضیح نمی‌دهد. به‌یک‌باره ما نوجوانی می‌بینیم که با پرتاب دست توپ را وارد دروازه حریف می‌کند. درحالی‌که بارها بیرانوند به این نکته اشاره‌کرده است که این پرتاب‌ها ریشه در برخی از بازی‌های بومی و محلی لرها دارد. به‌واسطه شرایط جغرافیایی بسیاری از بازی‌های لرها با سنگ همبسته است. گویا این بازی‌ها مناسک آئینی (مثل دعای باران) بوده‌اند که در طول زمان ماهیت آئینی و مناسکی خود را ازدست‌داده‌اند و امروزه به‌عنوان بازی‌های محلی از آن یاد می‌شود. در حقیقت بازی «دال پران» که کاملاً مبتنی بر قدرت دست و پرتاب سنگ تعریف می‌شود باعث شده است این نوجوان پرتاب‌هایی این‌چنین سهمگین داشته باشد. همین یک مثال برای بسیاری از موضوعات ریزودرشت فیلم کافی است. فیلم‌ساز از کل فرهنگ عشایری زندگی بیرانوند فقط رقصی پراشتباه و کاریکاتور گونه را به نمایش می‌گذارد که چند باری در فیلم تکرار می‌شود. نکته دیگری که باز فقدان پژوهش را ثابت می‌کند استفاده نکردن از موسیقی غنی لرستان است. موسیقی لرستان آن‌چنان با زندگی (موسیقی کار، عزا، سور و...) مردم عشایری گره‌خورده است که نمی‌توان آن‌ها را بدون هم حتی تصور کرد؛ اما در فیلم بیرو این ظرفیت هم داخل پرانتز گذاشته‌شده و نادیده گرفته‌شده است. نمی‌شود ادعا ساخت فیلم «پرتره» کرد اما فیگور اصلی و قهرمان را بدون کوچک‌ترین نسبتی با وضعیت اجتماعی فرهنگی‌اش بازنمایی کرد.
درست است که فیلم بیرو از امید داشتن و تلاش برای رسیدن به موفقیت حرف می‌زند اما این امید و این تلاش بدون هیچ بستر فرهنگی تعریف‌شده است؛ و ازاین‌رو نمی‌تواند باورپذیر باشد. فیلم بیرو می‌توانست ما را به بوطیقایی از زمان، فضا، هویت، درام و همه آن عناصری هدایت کند که ذیل «زندگی حسی راز آمیز» تعریف می‌شوند اما به‌واسطه فقدان پژوهش‌های مناسب در بخش فیلم‌نامه ابتر مانده است.
همان‌گونه که گفته شد علاوه به فرهنگ پیرامونی زندگی قهرمان فیلم، «فرهنگ فوتبال» هم نادیده گرفته‌شده است. فوتبال درباره خیلی چیزهاست. چیزهای پیچید، متناقض و متعارض بسیار: حافظه، تاریخ، مکان، طبقه اجتماعی، هویت خانوادگی، هویت قبیله‌ای، هویت ملی، ماهیت گروه‌ها، هم‌گروه بازیکنان و هم‌گروه طرفداران و روابط اغلب خشونت‌آمیز ولی گاه آرام و تحسین‌برانگیز بین گروه ما و گروه‌های دیگر؛ اما هیچ‌کدام از این ویژگی‌ها در فیلم بیرو دیده نمی‌شد.
فوتبال جنبش و حرکت یک واحد اجتماعی کوچک است، اینکه فوتبال برای برخی از ما این‌قدر مهم است دقیقاً به دلیل همین تجربه جمعی جاری در بطن آن و تصویر روشن و واضحی است که از اجتماع به دست می‌دهد. به اعتقاد من راه زندگی کردن و حقیقتاً موفق شدن از مسیر تلاش گروهی می‌گذرد، طوری که همه برای هم کار کنند، همه به هم کمک کنند و در پایان همه در پاداش به‌دست‌آمده سهیم باشند. شاید این اساسی‌ترین و عمیق‌ترین تناقض فیلم بیرو باشد. فرم فوتبال را اجتماع، روحیه جمعی و کنش گروهی بازیکنان و طرفداران شکل می‌دهد و درعین‌حال زیر لایه‌های مادی‌اش پول است. فوتبال به‌کل کالایی شده و تا خرخره در حمایت مالی برندها فرورفته است.
برعکس آنچه در فیلم بیرو مشاهده می‌شود فوتبال فردگرایانه نیست. تردیدی نیست که نظامی ستاره پرور و سلبریتی محور بر آن حاکم است که بازیکنان می‌خواهند از طریق آن هرچه بیشتر به استقلال اقتصادی دست یابند. ولی فوتبال فقط داستان تک بازیکن‌ها نیست. هرقدر هم که بااستعداد باشند؛ در فوتبال تیم است که اهمیت دارد. فوتبال ذاتاً گروهی است و در آن مهم حرکت و جنبش بازیکنانی است که کنار هم باهم بازی می‌کنند و شبکه فضایی سیال تیم را تشکیل می‌دهند. با این تفاصیل، هر تیم می‌تواند متکی به تک بازیکنان واقعاً بااستعداد باشد، یا متکی به افراد کم استعدادتر که مثل گروهی درهم‌تنیده عمل می‌کنند. دراین‌بین مهم قواعد کلی زبان مشترک فوتبال است که هنگام بازی با آن سخن می‌گویند.
فوتبال صحنه‌ای است که در آن سازوکارهای گهگاه مبهم تقدیر نقاب از چهره برمی‌دارد. بااین‌همه فیلم بیرو نتوانسته است به هسته، بافت و ماتریس وجودی تجربه‌های شخصی علیرضا بیرانوند به همان شکلی که اتفاق افتاده‌اند نزدیک شود. ازاین‌رو نور تازه‌ای به نحوه دیدن ما نمی‌تاباند تا بتوانیم از زاویه‌ای تازه و منظری جدید به ماجراهایش نگاه کنیم. مسئله فقط این نیست که با انحرافی جزئی مواجهیم، بلکه کل هدف فیلم فراموش‌شده است.
انتهای پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: ب یرو فیلم مرتضی علی عباس چهلمین جشنواره فیلم فجر مجید برزگر علیرضا بیرانوند علیرضا بیرانوند فیلم بیرو منطقه ای ازاین رو بازی ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۲۸۹۳۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
واکنش کرملین به مذاکرات «صلح اوکراین» در سوئیس در غیاب روسیه!
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از تاس، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین با تکرار موضع پیشین روسیه درباره مذاکرات برای حل دیپلماتیک جنگ اوکراین، گفت که هرگونه مذاکره بدون حضور و مشارکت روسیه منتج به نتیجه نخواهد شد.
پسکوف در پاسخ به پرسشی درباره کنفرانس صلح اوکراین که قرار است در سوئیس برگزار شود، گفت: درک نمی‌کنیم که این کنفرانس صلح چه نقطه عطفی است! از چنین کنفرانسی چه انتظاراتی باید داشت؟ بدون حضور و مشارکت روسیه، چطور می‌توان درباره نتیجه کنفرانس صحبت کرد؟ چنین اتفاقی مطلقاً امکان‌پذیر نیست.
وی افزود: این (کنفرانس) ابتکاری است که برای رسیدن نتیجه طراحی نشده است! موضع روسیه درباره مذاکرات صلح مشخص و مشهور است. موضع ما منسجم، کاملاً شفاف و رییس جمهور بارها آن را تکرار و تایید کرده است.
ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه به همراه الکساندر لوکاشنکو، همتای بلاروسی وی، ۱۱ آوریل در کرملین رایزنی کرده و بعد از آن، پوتین تاکید کرد که مسکو هرگز حل و فصل صلح‌آمیز مناقشات را رد نکرده و همواره نسبت به این راه‌حل متمایل بوده است.
کد خبر 6095202
هفت مصدوم و کشته بر اثر برخورد سواری تارا و پراید در بویین میاندشت